دیدگاه های متفاوت کارشناسان درباره زمان پیگیری غرامت جنگ تحمیلی

دیدگاه های متفاوت کارشناسان درباره زمان پیگیری غرامت جنگ تحمیلی

خراسان - مورخ چهارشنبه 1391/04/28 شماره انتشار 18170
نویسنده: فائقه انوار [e-mail]

آیا اکنون زمان مناسبی برای پیگیری غرامت جنگ تحمیلی از عراق است؟ این سوالی است که در بدو امر شاید پاسخ آن بدیهی و مشخص به نظر آید و همگان بر پیگیری این مسئله تاکید داشته باشند اما برخی کارشناسان با اشاره به اوضاع داخلی عراق و شرایط بین المللی که ایران با آن مواجه است دیدگاه متفاوتی دارند آن چه در پی می آید نظرات متفاوت کارشناسان در این باره است.

قنبری: این تفکر غیردیپلماتیک است

داریوش قنبری استاد دانشگاه و نماینده ایلام در مجلس هشتم در این باره که برخی معتقدند اخذ غرامت جنگ از عراق در شرایط فعلی در روابط دو کشور تاثیر خواهد داشت به خراسان گفت: اصل این تفکر غیردیپلماتیک است هم اکنون ژاپن و آمریکا روابط خوبی دارند اما شاهد هستیم هر از گاهی ژاپن از آمریکا بابت خسارتی که در جنگ جهانی دوم متحمل شده است غرامت دریافت می کند یا کویت و عراق که در زمانی دو کشور متخاصم بودند علی رغم این که عراق به کویت غرامت می پردازد روابط خوبی دارند یعنی کویت از غرامت خود چشم پوشی نکرده است و این موضوع موجب تیرگی روابط دو کشور نشده است. بنابراین می توانیم با عراق روابط حسنه داشته باشیم اما حق و حقوق ملت خود را پی گیری کنیم این دو به نظر با هم منافاتی ندارند. وی افزود: در مجموع کشورها دارای یک شخصیت بین المللی هستند و یک شخصیت حقوقی دارند و نهایتا به اعتبار این شخصیت حقوقی و بین المللی دارای مسئولیت بین المللی هستند و این مسئولیت بین المللی به هنگام تغییر رژیم از بین نمی  رود. با توجه به این که سازمان ملل عراق را آغازگر جنگ معرفی کرد و این آغازگر بودن جنگ مسئولیت هایی را ازجمله بحث پرداخت خسارت به ایران متوجه عراق می کند نهایتا عراق بایستی خسارت جنگ هشت ساله را به کشورمان بپردازد.

ما از مشکلات فراوان عراقی ها مطلع هستیم اما...

این نماینده سابق مجلس افزود: ما از مشکلات فراوان عراقی ها مطلع هستیم و می توانیم بحث خسارت را به گونه ای تعقیب کنیم که مثلا در چند سال پرداخت خسارت به تعویق بیفتد منتهی موعد و تاریخی مشخص شود که در آینده که اوضاع عراق بهتر شد بغداد به تکلیف خود در قبال ایران عمل کند.

عراق تا ۵ سال آینده ۱۲ میلیون بشکه نفت تولید خواهد کرد

این استاد دانشگاه تصریح کرد: براساس اطلاعاتی که در دست دارم عراقی ها تصمیم دارند براساس برنامه ۳ ساله تولید نفت خود را به ۸ میلیون بشکه در روز برسانند و در یک برنامه ۵ ساله که یک سال از آن گذشته تولید نفت شان را به ۱۲ میلیون بشکه نفت خواهند رساند یعنی از عربستان سعودی جلو خواهند زد بنابراین عراق کشور فقیری نیست که توانایی پرداخت خسارت ایران را حداقل در آینده نداشته باشد.

وضعیت اقتصادی عراق در آینده نه چندان دور بسیار بهتر از خیلی از کشورهای همسایه خواهد شد. بنابراین از هم اکنون باید به فکر باشیم بحث خسارت را با عراقی ها به سرانجام برسانیم و آن را به آینده موکول نکنیم چرا که به نظر من ممکن است در آینده این موضوع به بحران بین دو کشور تبدیل شود.

سکوت فعلی درباره غرامت جنگ در آینده باعث تنش خواهد شد

وی معتقد است: برخورد فعلی ایران با این موضوع نوعی سکوت است و این سکوت در آینده ظرفیت ایجاد تنش های جدی بین دو کشور را دارا می باشد بنابراین نباید دستگاه دیپلماسی با این مسئله با سکوت برخورد کند و عراقی ها باید متوجه باشند که در قبال جنگ تحمیلی به ایران مسئولیت دارند و این که صلح پایدار با ایران یکی از شروطش روشن شدن تکلیف این موضوع است.

وی در پاسخ به این سوال که دلایل وزارت خارجه در این باره چیست گفت: دستگاه دیپلماسی معتقد است چون روابط بین ایران و عراق حسنه است نباید با طرح این موضوع این روابط را خدشه دار کرد. در صورتی که با وجود این روابط هم می توانیم حقوق ملت را پی گیری کنیم. نکته مهم این است که عراق نیز مانند ایران از این ارتباط سود می برد.

زارعی: در گام اول ایران باید برای کامل کردن قطعنامه ۵۹۸ به سازمان ملل مراجعه کند

سعدا... زارعی کارشناس مسائل بین الملل در گفت وگو با خراسان در پاسخ به این سوال که به نظر شما چه زمانی برای پیگیری غرامت جنگ تحمیلی مناسب است؟ اظهار داشت: پی گیری خسارت های جنگ بخشی از حقوق مسلم ملت ایران است که بایستی مسئولان با جدیت این مسئله را پی گیری کنند. این پی گیری باید در دو سطح انجام بگیرد. یک جنبه پیگیری تشکیل کمیته ای برای مشخص کردن ابعاد مسئولیت عراق در قبال جنگ است که بایستی با درخواست و پی گیری ایران در سازمان ملل دنبال شود و جزئیات قطعنامه ۵۹۸ که هنوز به تصویب نرسیده و ابعاد آن مشخص نشده و راهکارهای اجرایی یک قطعنامه و ضمانت های اجرایی آن بایستی توسط سازمان ملل مشخص شود. وی در پاسخ به این سوال که چرا این اتفاق نیفتاده است گفت: هر قطعنامه ای نیاز به یکسری توافقنامه ها و تعیین چارچوب هایی مشخص دارد که بایستی در مرجع صادرکننده این جزئیات تدوین شود و به تصویب برسد که در این زمینه به نظر می رسد گام اساسی برداشته نشده است. بنابراین این موضوع باید توسط نمایندگی ایران در سازمان ملل و با تشکیل کمیته ویژه دنبال شود.

گام دوم مذاکرات دوجانبه بین دولت عراق و ایران است

زارعی گفت: قدم دوم این است که مذاکرات دوجانبه بین دولت عراق و ایران برای اجرایی کردن بندهای قطعنامه و عمل عراق به مسئولیت هایی که در قبال جنگ دارد دنبال شود.

اخذ غرامت از عراق باید با توجه به واقعیت های اقتصادی عراق دنبال شود

خوشبختانه با توجه به این که مناسبات خوبی بین ایران و عراق وجود دارد و دولت عراق نسبت به اصل این که رژیم سابق عراق مسئول آغاز جنگ و در نتیجه مسئول خسارات وارده به کشور ایران و عراق است موضع منفی ندارد این مسئله امکان می دهد که گفت وگوهای ایران و عراق به سرعت از موارد کلی به سمت جزئیات سوق پیدا کند. زارعی در عین حال معتقد است: با توجه به این که خسارت های جنگ بسیار سنگین است این موضوع طلب می کند اخذ خسارات از عراق از فرآیند زمانی مشخصی صورت بگیرد یعنی به گونه ای باشد که اقتصاد عراق توانایی کشیدن بار پرداخت غرامت را داشته باشد این مسئله بایستی در فضای مشارکت جویانه دو کشور تعیین شود و اولین گام هم این است که کمیسیونی بین دو کشور تشکیل شود و این کمیسیون میزان خسارت های وارده بر ایران را مورد بررسی و تصویب قرار بدهد چون درباره عدد خسارت اختلافاتی وجود دارد. این کارشناس درباره تاخیر در اجرای قطعنامه ۵۹۸ گفت: تا زمانی که رژیم صدام بر عراق حاکم بود امکان پی گیری این مسئله وجود نداشت چرا که از یک سو شورای امنیت موافق نبود که ایران با دریافت خسارت به موقعیت اقتصادی مطلوب برسد. از طرف دیگر رژیم عراق علی رغم این که مسئول آغاز جنگ بود از پذیرش آن طفره می رفت و زیر بار نظر آقای خاویر پرز دکوئیار دبیرکل وقت سازمان ملل نمی رفت.

اما در حال حاضر فضا تغییر کرده و به گونه ای است که در سطح بین المللی ایران می تواند از طریق تشکیل کمیته و با کمک روسیه، چین و برخی کشورها این مسئله را از ابعاد حقوقی و تعیین جزئیات پی گیری کند. وی تاکید کرد: در داخل عراق هم امروز دولت عراق ازجمله رئیس جمهور آقای طالبانی و نخست وزیر آقای مالکی نسبت به این که این جنگ از سوی عراق آغاز شده اذعان دارند. ضمن این که دولت عراق هم ازمرحله عدم ثبات عبور کرده و در حال حاضر ما شاهد استقرار دولت پایدار در بغداد هستیم. این شرایط مناسب امروز شکل گرفته است بنابراین ایران بایستی با جدیت وارد این موضوع شده و مطالبات ایران را پی گیری کند.

وزارت خارجه برای پیگیری موضوع دچار تردید نیست

وی در پاسخ به این سوال که با این شرایط آیا این عزم در دستگاه دیپلماسی وجود دارد یا خیر؟ گفت: دستگاه دیپلماسی برای تامین حقوق ملی ایجاد می شود بنابراین پیگیری این مسئله جزو طبیعی ترین وظایف دستگاه دیپلماسی است به نظر نمی آید که وزارت خارجه در این باره دچار تردید باشد.

حمیدیان: اکنون زمان مناسبی برای پیگیری غرامت جنگ نیست

اما دکتر حسین حمیدیان استاد دانشگاه نظر متفاوتی دارد وی معتقد است: هم اکنون به ۲ دلیل عمده پیگیری غرامت جنگ تحمیلی در نتیجه نهایی به سود ایران نخواهد بود اول این که در داخل عراق اوضاع دولت مالکی به عنوان متحد استراتژیک ایران چندان مناسب نیست و ائتلافی از گروه ها و احزاب سیاسی و قومیتی در این کشور در پی استیضاح و رای عدم اعتماد به وی در پارلمان هستند در این شرایط پیگیری مسئله غرامت جنگ تحمیلی، با توجه به این که در افکار عمومی عراق چندان پیگیری این مسئله ازسوی ایران استقبال نمی شود می تواند به دستاویزی قوی برای کوبیدن مالکی توسط این گروه های سیاسی و همراه کردن افکار عمومی با خود تبدیل شود از منظر بین المللی نیز با توجه به تحریم های سخت نفتی و مالی آمریکا و اروپا علیه ایران، عراق می تواند یک مفر بسیار مناسب برای ایران به ویژه در زمینه فروش نفت خود باشد. همچنین در حالی که آمریکا هرچه بیشتر تلاش می کند تا ایران را در منطقه و جهان منزوی کند هرگونه تنش در روابط دو کشور درراستای این هدف می باشد. ضمن این که موضوع سوریه نیز بسیار حیاتی است و هرگونه تغییر در سوریه به طور جدی منافع ایران را تحت تاثیر قرار می دهد لذا همگرایی با عراق در این زمینه نیز بسیار حائز اهمیت است. وی تاکید کرد: در نهایت به نظر بنده زمان فعلی وقت مناسبی برای پیگیری غرامت جنگ تحمیلی نیست.

قنادباشی: روابط با عراق خیلی مهم است و باید با تمام جوانب موضوع غرامت پیگیری شود

جعفر قنادباشی کارشناس مسائل بین الملل در گفت وگو با خراسان با بیان این که عراق در حال حاضر در شرایط خوبی قرار گرفته و روز به روز به سمت ثبات و امنیت بیشتر حرکت می کند اظهار داشت: با این شرایط موافق دریافت غرامت از عراق هستیم به خصوص این که می تواند رویه خوبی باشد که همه کشور استفاده کنند. وی افزود: واقعیت این است که حرکت در این مسیر نیاز به محاسبه دقیق دارد و بدانیم که چه چیزی را فدای چه چیز دیگری کنیم.

در حال حاضر عراق هم از ثبات بیشتر برخوردار شده و هم دارای توانایی بیشتری شده است بنابراین موضوع غرامت را نه از چارچوب منافع خودمان بلکه به عنوان اجرای یک قانون بین المللی، قانونی که خود عراقی ها در آینده اگر مورد تجاوز رژیمی قرار گرفتند بتوانند از این قانون استفاده کنند.

چرا که در سطح بین المللی مسئله بسیار مهم رویه است، رویه ها می تواند به یک نوع اصل قانونی تبدیل شوند و حتی مجامع حقوقی و قضایی در امور بین المللی زمانی که درباره یک موضوع تصمیم گیری می کنند از رویه یه عنوان یک محور و رکن اساسی تصمیم گیری بهره می برند. قنادباشی اضافه کرد: از طرف دیگر روابط با عراق بسیار مهم است و اگر چنانچه به آن خدشه ای وارد شود دشمنان از آن سوءاستفاده خواهند کرد بنابراین به همین دلیل موضوع اخذ غرامت از عراق با تمام توجه به همه جوانب و حساسیت ها مطرح شود.

اخذ غرامت کویت از عراق نشان دهنده برخوردهای دوگانه است

وی در پاسخ به این سوال که بان کی مون اعلام کرده که تا هم اکنون ۳۶میلیارد دلار غرامت اشغال ۷ماهه کویت توسط عراق پرداخت شده است به نظر شما چرا موضوع اخذ غرامت ایران از عراق به جایی نرسیده است گفت: متاسفانه یکی از نشانه های حاکم نبودن نظام عادلانه بر روند تحولات حقوقی جهانی همین مسئله است.

چون زمانی که کویت از پشتوانه استعماری برخوردار و قدرت های بزرگ در مجامع بین المللی نفوذ دارند این مسئله رخ می دهد. اما در مقابل ایران چون به دلیل جوسازی های مغرضانه حمایت های جهانی ندارد مظلوم واقع شده است . این مسئله البته فقط مربوط به کشور ما نیست و در بسیاری از موارد برخورد دوگانه وجود دارد.

ایران تلاش های بسیاری کرده است تا شیعیان عراق روی پای خود بایستند

وی افزود: کوشش ها و تلاش های ایران برای این که شیعیان عراق روی پای خود بایستند برای همه روشن است حتی تسهیل سفر مردم به عتبات عالیات به نوعی در راستای کمک به عراق صورت می گیرد. البته بخش دیگر این موضوع به این مسئله بازمی گردد که درباره آغازکننده جنگ غربی ها ایجاد تردید کرده اند. با این که برای همه مسلم بود که آغازکننده جنگ صدام بود. قنادباشی در ادامه به موضوع پرداخت غرامت عراق به کویت اشاره کرد و گفت: جنگ عراق با کویت جنگ دوطرفه نبود. عراق کویت را به عنوان استان نوزدهم خودش معرفی کرد و بلافاصله آن را به اشغال خود درآورد و حدود ۷۰۰چاه نفت را به آتش کشید. اما در جنگ با جمهوری اسلامی ایران این گونه نبود به این ترتیب نوع جنگ هم مهم است.

این کارشناس تاکید کرد: البته تعدادی از هواپیماهای مسافربری عراق را که صدام در جنگ اول نفت برای نگهداری به ایران فرستاد پس از جنگ ایران به عنوان غرامت از بازگرداندن آنها به عراق خودداری کرد.

باید بدون خدشه به روابط با عراق موضوع غرامت را پیگیری کنیم

وی در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از اقدامات وزارت خارجه در این ارتباط چه می باشد گفت: دستگاه دیپلماسی ما در این زمینه و در بسیاری از موارد دیگر باید تلاش های بیشتری داشته باشد. ایران به طرح هایی نیاز دارد که بدون این که به روابطمان با عراق خدشه وارد شود تا دشمنان از آن سوء استفاده کنند غرامت را دریافت کنیم. وی معتقد است: دستگاه دیپلماسی در این زمینه کند عمل کرده است درحالی که می تواند بدون این که فشاری بر عراق وارد کند و روابط مان را تحت تاثیر قرار بدهد این مسئله را پیگیری کند لذا باید این ضعف جبران شود.

مطهرنیا: به راه حل بینابینی معتقدم

دکتر مهدی مطهرنیا استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل با بیان این که در این باره به راه حل بینابینی معتقدم به خراسان گفت: اما این نکته به این معنا نیست که ما از حق خود بگذریم. حق را باید گرفت و از پیامدهای آن نهراسید اگرچه باید ابعاد آن را به صورت عقلانی و در چارچوب خرد سیاسی مورد عنایت قرار داد.

ایران باید حق خود را بگیرد ولی می تواند با توجه به نیازهای خود از منظر منطق سیاسی از حق خود پس از آن که نشان داد توانایی این اقدام را دارد در چارچوب آن چه که در ادبیات دینی و اخلاقی گذشت و احسان نامیده می شود با ملت عراق وارد معامله شود. از این رو من به سیاست بینابین و معتدل معتقدم به هر صورت حق ملت ایران است که به منافع ملی خود دست پیدا کند و غرامت های ناشی از یک جنگ خانمان برانداز را بگیرد. وی در این باره که عراق به کویت ۳۶میلیارد دلار غرامت پرداخته تاکید کرد: ایران پس از پیروزی دولت ملی عراق این دولت را به رسمیت شناخت و با همگرایی که نوری المالکی نخست وزیر عراق با جمهوری اسلامی ایران داشت در فضای سیاسی تلاش کرد تا خود را در معرض آزمایش اخلاقی در حوزه سیاست قرار بدهد و با کوتاه آمدن از گرفتن غرامت از دولت تازه تاسیس ملی در عراق با گرایش های سیاسی قابل قبول نسبت به تهران به گونه ای ظریف این برداشت را انتقال داد که ایران خواهان گرفتن غرامت نیست اگرچه به صورت رسمی این موضوع اعلام نشد و این مسئله به افکار عمومی و نخبگان انتقال داده شد. این استاد دانشگاه تاکید کرد با توجه به قرارگرفتن ایران در وضعیتی که در آن کشورهای فرامنطقه ای - فرادستی به همراهی کشورهای منطقه ای تابع قدرت فرامنطقه ای ایران را در یک تحریم چند لایه قرار دادند ایران هم به نزدیکی به عراق در بین کشورهای منطقه توجه کرد در چنین فضایی دنبال کردن گرفتن غرامت جنگی از عراق ممکن است با چالش جدی مواجه شود.